The Passion Rotterdam – Pasen 2012

Op de avond van Goede Vrijdag 2012 heb ik alsnog The Passion Rotterdam kunnen bekijken, daags eerder uitgezonden op televisie. Verleden jaar viel het project in Gouda me tegen, maar dit jaar reageer ik anders. Ben ik veranderd? Is de uitvoering zo anders? Misschien wel allebei. Hoe dan ook: ik heb een bijzondere uitzending gezien.

In 1981 ging ik theologie studeren. Ik moest me toen tegen de hele wereld verantwoorden: “Theologie? Ga toch iets nuttigs doen! Ga een vak leren waar je geld mee kunt verdienen! Of wijd je leven tenminste aan iets anders dan dit soort onzin.” Dat was de gemiddelde reactie.

Wie had toen kunnen denken dat anno 2012 een eigentijds passiespel, met grootheden uit de Nederlandse populaire muziek, massaal uitgevoerd in Rotterdam, met duizenden bezoekers, live op prime time op Nederland 1 zou worden uitgezonden? En dat die uitzending live 1,7 miljoen kijkers zou trekken?

Ik heb van theologie mijn vak gemaakt en ben gespecialiseerd in het Nieuwe Testament. Ik wijd mijn leven dus aan het bestuderen van de teksten waarvan bij The Passion een nieuwe vertolking geboden werd. Het was misschien wel daardoor dat ik met enige scepsis de uitzending aanzette. Ik wilde het zien, vooral om op de hoogte te blijven van wat er gebeurt.

Voordat ik uitzendinggemist.nl opzocht, had ik de nodige kritische reacties gezien. Zo schreef het Reformatorisch Dagblad over de vervlakking van het evangelie. De Volkskrant, waarop ik zelf een abonnement heb, viel weer eens terug in intellectualistisch anti-religieus geneuzel door het hele project genadeloos af te serveren. De combinatie maakte me nieuwsgierig. Als een eigentijdse vertolking wordt afgewezen door traditionele christenen én seculiere grachtengordelintellectuelen is er dus iets aan de hand. Dan gebeurt er iets, wat niet past binnen de kaders van vooringenomen posities. Tijd dus voor een analyse.

Ik moet ogenblikkelijk toegeven dat ik vooringenomen was voordat ik ging kijken. Danny de Munk als Jezus, Frans Bauer als Petrus, Berget Lewis als Maria. Daar moest ik me even overheen zetten. Alledrie zijn ze goed, daar niet van, maar hun genre is het mijne niet. En toen zag ik een stukje van De Wereld Draait Door van woensdag 4 april. Matthijs van Nieuwkerk probeerde het onderwerp, als zo vaak wanneer het gaat om een religieus onderwerp, wat lacherig te introduceren. Danny de Munk als Jezus, Frans Bauer als Petrus, Berget Lewis als Maria, dat is toch een goeie grap? Tot mijn verrassing reageerden de artiesten op een andere manier dan Van Nieuwkerk leek te verwachten. (Overigens spreidde hij zijn onkunde aardig ten toon door van Petrus te zeggen dat hij Jezus driemaal “verraden” heeft, in plaats van “verloochend” – ontkend dus).  Het verhaal bleek iets met hen te doen.

Intussen had ik geprobeerd mijn vooringenomenheid te overwinnen en tenminste het project te bekijken. Dat is dus vanavond gelukt en nu is de vraag: wat heb ik gezien?

Ik was verrast en ontroerd. Verrast, omdat hier iets heel bijzonders gebeurde. Ontroerd, omdat een totaal eigentijdse interpretatie van het lijdensverhaal van Jezus Christus op een spraakmakende manier gebracht werd. Technisch was het allemaal uitstekend verzorgd. De keuze van de muziek was heel erg goed, de vertolking van de muziek was ronduit prima en de opnames waren bijzonder knap. De uitzending was dus vreselijk goed samengesteld.

Dan blijven er twee vragen over: Kun je met het evangelie op deze manier omgaan? En: hoe kijk ik daarnaar als nieuwtestamenticus, theoloog, gelovige?

Eerst de eerste vraag: kun je met het evangelie op deze manier omgaan? Een punt van kritiek dat wel geventileerd wordt, is dat je een heilig verhaal niet zo mag weergeven. Populaire artiesten, overwegend seculier, die het verhaal van Jezus neerzetten, is dat geen heiligschennis? Ach, ik herinner me de ontvangst van Jesus Christ Superstar, begin jaren 70. In traditionele kringen, waartoe mijn ouders behoorden, werd die musical over het lijden en sterven van Jezus kritisch bekeken. Als tiener was ik er dol op. Niet alleen vanwege de briljante muziek, maar ook – vooral – vanwege het verhaal. Ook toen klonk dus de kritiek. Ian Gillan, de zanger die in de musical versie de rol van Jezus vervulde, was vooral de lead-singer van Deep Purple. Wie kent zijn Child in Time niet? Een fantastische rockzanger. Hoe kon zo’n man nou toch Jezus spelen? Hoe kan Danny de Munk nou toch Jezus spelen? Het is dezelfde discussie.

De afgelopen week zijn talloze Nederlanders naar een uitvoering van de Matthäus Passion geweest. Ook voor mij behoort Bachs meesterwerk tot de allermooiste muziek ooit door een mens geschreven. Eigenlijk: een Godsbewijs. De vraag is alleen of de vele tenoren die in dat meestwerk de rol van Jezus zingen beter geschikt zijn voor die rol dan Danny de Munk. De muziek is anders, maar het probleem niet. Ten diepste is het een theologisch probleem: hoe kun je als mens de rol van Gods Zoon vervullen? Kan dat wel? Mag dat wel?

Ja, het mag. Het verhaal van Jezus is een verhaal dat telkens opnieuw, in telkens nieuwe omstandigheden verteld moet worden. En dus kan ook Danny de Munk Jezus zijn.

Dan blijft de tweede vraag over: hoe kijk ik hiernaar als theoloog en als gelovige?

Artistiek en filmisch was het een groot succes. Indrukwekkend, hoe woorden van Bløf, Ruth Jacott, De Dijk, Paul de Leeuw, Andre Hazes, Stef Bos, Gordon, Marco Borsato, Frank Boeijen en Toon Hermans een nieuwe dimensie krijgen door ze te plaatsen in het lijdensverhaal van Jezus Christus. Als bijbelwetenschapper zou ik een hoop kritische opmerkingen kunnen plaatsen bij de manier waarop de evangeliën verwerkt zijn in The Passion, maar dat doe ik niet. Ik heb een heel bijzonder project gezien, dat een enorm publiek bereikt heeft.

De enige kritische noot die ik nu nog wil slaken is: het boek is beter. Ik hoop dat het zien van The Passion de kijker ertoe aanzet nu de evangeliën ter hand te nemen en te gaan lezen. Voor de beginnende lezer zou ik dan willen afsluiten met het advies: lees dit Paasweekend eens het hele evangelie van Marcus. Kijk eens wat het met je doet.

Al met al denk ik dat een groot compliment aan EO, RKK, PKN en het bisdom Rotterdam op zijn plaats is.

En na het lijdensverhaal is het nu tijd voor het feest van de opstanding. Een gezegend Pasen gewenst!